ศิษย์รักที่ถึงแก่กรรม

“คุณทองเพิ่ม (แป๊ะ) กาฬดิษย์” ได้มีความสนิทสนมรักใคร่คุ้นเคยกับข้าพเจ้านานที่สุด ตั้งแต่คุณหลวงสรอรรถอำนวย (ผู้เป็นบิดาของคุณแป๊ะ) ซึ่งท่านเป็นหัวหน้าศาลอยู่จังหวัดพิจิตร ระหว่างปี พ.ศ.2490 โน่น

ตอนนั้นเขายังเป็นเด็ก ต้องเรียน หนังสืออยู่กรุงเทพฯ นาน ๆ จะเจอกัน ส่วนคุณหลวงที่เป็นพ่อนั้นท่านรักคุ้นเคยกับข้าพเจ้ามาก ยังเคยออกปากฝากไว้ว่า

“เวลาผมตาย ก็ขอให้สิ้นลมหายใจ ต่อหน้าหลวงพ่อ ”

และก็เป็นอย่างที่ท่านขอร้องไว้จริง ๆ ท่านสิ้นใจไปเพราะโรคชรา ในขณะที่แขนขวาของท่านพาดไว้บนตักของข้าพเจ้า ท่านสิ้นใจไปอย่างสงบ

ต่อมาก็คุณทองเพิ่มอีก บอกว่า “ขอฝากชีวิตไว้กับหลวงพ่อ”

ดังนั้นตั้งแต่คุณทองเพิ่มมาบวชอยู่ด้วย เมื่อปี พ.ศ.2500 เป็นเวลา 1 พรรษา พอสึกออกมาก็ไปทำงานต่อ คือทำงานธนาคารกรุงเทพ จำกัด

รู้สึกว่า เขาทุ่มเททั้งกำลังกาย กำลังใจให้กับธนาคารมากที่สุด เขาไปไหนมาไหน จะปรึกษาหารือเรื่องแบงก์ให้ฟังเสมอ และก็หาลูกค้าไปในตัวด้วย

ตลอดเวลา 30 ปีที่ผ่านมา เขาจะไปมาหาสู่ทุก ๆ เดือน ไม่ว่าข้าพเจ้าจะอยู่ในที่ใด ในป่าลึก ในถ้ำ เขาจะดั้นด้นไปหาจนพบให้ได้

ตอนหลังมานี้เป็นระยะที่ข้าพเจ้าสร้างพระพุทธรูปขนาดหน้าตัก 19 นิ้ว และ 29 นิ้ว แจกฟรีแก่โรงเรียนเกือบจะทั่วประเทศร่วม ๆ สองหมื่นกว่าองค์

เขาจะต้องปลีกตัวไปช่วยงานแทบทุก 15 วัน หรือบางทีทุกอาทิตย์ เพื่อติดตามไปแจกพระพุทธรูปไปเป็นร้อย ๆ พัน ๆ กว่าองค์ ใส่รถเทรลเล่อร์ไปส่งถึงที่ เขาดีใจที่ได้ทำบุญทำกุศล เขากับข้าพเจ้ารักกันเสมือนพ่อกับลูก

ลางร้าย

เมื่อคืนวันศุกร์ที่ 7 สิงหาคม 2530 ลางร้ายก็เกิดขึ้น

คุณทองเพิ่มกับพวก 3-4 คน ขึ้น ไปหาที่วัดอีก ซึ่งมีท่านมหาวิจิตร วัดภาวนาภิรตารามเป็นหัวหน้า เพราะทุกเสาร์-อาทิตย์จะต้องมีงานเกี่ยวกับการส่งแจกพระพุทธรูป ท่านเหล่านั้นต่างก็เป็นคณะกรรมการร่วมริเริ่ม กระบวนการสร้างพระพุทธรูปแจกฟรีนี้ตลอดมา

อันการมาคราวนี้ของคุณทองเพิ่ม เขามาแปลกกว่าครั้งก่อน ๆ เท่ากับเป็นลางสังหรณ์อย่างหนึ่ง

เห็นเขาสะพายกระเป๋าเดินทาง และมีของหลายอย่างพะรุงพะรัง เขามานั่งกราบ แล้วบอกว่า ได้กระปุกของธนาคารกรุงเทพ จำกัด มา 4 อัน และกระเป๋าอีก 2-3 ใบ

เขาบอกว่า กระปุกหนึ่งไว้ใส่กระดูก ไอ้ตึ๋ง ซึ่งเป็นสุนัขที่เขารักมันมาก มันตายไปเพราะความแก่ชราของมัน คืออายุมันยืนยาวถึง 10 ปี กับอีก 10 เดือน และก็อีก 3 อัน เก็บไว้สำหรับใส่กระดูกของเขาเอง เพราะเขาบอกว่า เขาโตกว่าหมา กระดูกมากกว่า

ข้าพเจ้าเองก็เอ่ยทัดทานไว้ว่า คุณแป๊ะพูดเล่นไปได้ มันเป็นลางไม่ดีนะ คนเราจะดีจะร้าย จะตายจะเป็น มันอยู่ที่กาย วาจา ใจ ของเราเอง คุณอย่าพูด อย่าคิด ในเรื่องร้ายเรื่องไม่ดี

โบราณท่านว่า จะมีกรรมจะอยู่ที่ปาก เป็นลางร้ายไม่ดี

เขาบอกว่า ถึงวันของใครของมันก็ไปเอง การที่เรามาเกิด และเกิด ๆ ตาย ๆ นี้ ก็เหมือนมาท่องเที่ยวเท่านั้นเอง หลวงพ่อ

ถึงวันก็ต้องกลับไป อยู่ไม่ได้ เพราะว่าโลกของพวกเรา เป็นโลกที่มีความสุขและสงบ ไม่ต้องวุ่นวายเหมือนโลกมนุษย์นี้

พูดเสร็จเขาก็ไปอาบน้ำ แต่งตัวชุดขาวของเขาตามปกติ แล้วมารวมกลุ่มกันทำวัตรสวดมนต์เย็น

และคืนวันนั้นเขาพยายามสวดให้ดัง ฟังชัดมาก และอยู่ใกล้ ๆ กับเทปที่เขาอัดไว้ พอไหว้พระสวดมนต์เสร็จ ต่างคนต่างก็ไปหาที่พักตามอัธยาศัย ส่วนคุณทองเพิ่มเขายังอยู่กับข้าพเจ้า

เลี้ยงหมาเป็นครู

ในคืนวันนั้นเอง เราอยู่ด้วยกันที่ศาลากลางแจ้งทิพยอาสน์นั้น ตอน ดึก ๆ ของคืนวันนั้น เขารู้สึกว่ามีอะไรแปลก ๆ กว่าทุกครั้งที่เขามา

คือบรรดาสุนัขทั้งหลายที่เลี้ยงไว้ทั้งหมด ทั้งตัวใหญ่ตัวเล็ก มันพร้อมกันมานอนห้อมล้อมคุณทองเพิ่มไว้หมด ซึ่งแต่ละตัวมันหันหน้าเข้าหาคุณทองเพิ่ม ดู ๆ แล้วคล้ายกับว่า มันทำหน้าตาเศร้าสร้อยหงอยเหงา จ้องมองคุณทองเพิ่มเป็นตาเดียว

ตัวเขาเองจึงพูดขึ้นว่า

“หลวงพ่อ วันนี้เจ้าพวกนี้มันมารักผมเหลือเกิน ดูซิ มันห้อมล้อมผมไว้ทุก ๆ ด้านเลย เพราะผมได้กระป๋อง ปลาหมึกมาฝากมันกินกันทุกตัวเลย มันรักผมใหญ่” เสร็จแล้วเขาก็หัวเราะ

ข้าพเจ้าจึงพูดขึ้นว่า “คุณแป๊ะรู้ หรือเปล่าว่าหลวงพ่อเลี้ยงหมาไว้ทำไม”

เขาก็ตอบว่า “เลี้ยงไว้เป็นเพื่อน และเลี้ยงไว้เพราะความรัก ความสงสาร แต่ไหนแต่ไรมาแล้ว ผมเคยเห็นหลวงพ่อเลี้ยงหมาไว้ตลอด ตัวตายตัวแทนมาเรื่อยๆ เดี๋ยวนี้ก็มีรุ่นใหม่ รุ่นเล็กมาอีกแล้ว ไว้ทดแทนกันนะ หลวงพ่อ ”

ข้าพเจ้าก็ตอบว่า “จริง เพราะหมามันอายุสั้นกว่าเรา เรารักมันเหมือนลูก หมาตายตัวก็เหมือนลูกตายไปคน และในเดือนนี้ก็ตายไป 2 ตัว แก่ ๆ ทั้งนั้น”

และเพื่อฝึกหัดให้ดวงจิตของเรา ได้ชื่นชมกับการพลัดพรากจากของรัก ของชอบใจเอาไว้บ่อย ๆ เพราะหมามันตายให้เราเห็นทุก ๆ ปี เราเจอกับการจำจากพลัดพรากบ่อย ๆ มันก็ชินไปเอง ปลงตกได้

นึกถึงหลักอนิจจัง คือความไม่เที่ยงแท้แน่นอนไว้ก่อน มันก็ไม่ทุกข์ร้อนวุ่นวาย เพราะมันเคยประสบมาบ่อย ๆ จิตใจของคนเรามันก็เหมือนกับเหล็ก ยิ่งได้ผ่านไฟผ่านซ้ำบ่อย ๆ ก็เป็นเหล็กเหนียวและแข็ง ใช้งานได้ดี

ดังนั้นวันนี้หลวงพ่อจะเอาเรื่องหมา มาสอนคุณในทางธรรมะบ้าง บรรดาสัตว์เลี้ยงทั้งหมด ก็มีหมานี้เองที่อยู่ใกล้ชิดกับคนมากที่สุด หมาจึงเท่ากับเป็นลูกศิษย์ และขี้ข้า ที่มีความกตัญญูที่สุด เป็นมิตรสหายที่มีความใกล้ชิด และซื่อสัตย์ที่สุด เป็นผู้ให้ความมั่นใจในยามสงสัย และเป็นผู้ให้ความอบอุ่น ในเวลาที่เราอยู่คนเดียว เหล่านี้คือคุณของมัน

แต่นี่มันเป็นเรื่องภายนอก คือ นอกกายเรา แต่ถ้าพูดถึงด้านธรรมะแล้ว หลวงพ่อเลี้ยงหมาไว้เป็นครูอาจารย์ เลี้ยงไว้เป็นทิฏฐานุคติ คือเป็นตัวอย่าง

คุณแป๊ะเอ๋ย หลวงพ่อถือว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่มีอยู่รายรอบตัวเรานี้ คือ ครูอาจารย์ของเรา ธรรมะคือธรรมชาติได้สร้างสรรค์ขึ้นมานั้น มันตะโกน บ่งบอกถึงความไม่เที่ยงแท้แน่นอน ไม่มีอะไรเป็นของของตัวตลอดเวลา ขอให้คุณแป๊ะดูตัวอย่างของหมา และเอาหมาเป็นครูอาจารย์บ้าง

คือวันหนึ่ง ๆ เราพยายามทำใจของเราให้โง่ ๆ เซ่อ ๆ ไม่กระเสือกกระสนดิ้นรนวุ่นวาย ทำใจให้สบาย ๆ สงบ ๆ เหมือนหมา กินอิ่มแล้วก็นอนเฉย ๆ อย่างเจ้าพวกนี้นี่แหละ เราจะพบความสงบของจิต

พอความสงบเกิดขึ้น มันก็วาง พอวางแล้ว มันก็ว่าง พอจิตว่างแล้ว มันก็ไม่วุ่นวายไม่ขุ่นมัว พอจิตไม่วุ่นวาย ไม่ขุ่นมัวมันก็ไม่มีทุกข์

อันความทุกข์มันไม่ได้อยู่ที่อื่น มันอยู่ที่จิตใจของเรา อันตัวจิตใจนี้

มันก็เป็นธาตุอันหนึ่ง คือ ธาตุยุ่ง ยิ่งยุ่งก็ยิ่งทุกข์ หลวงพ่อเองจึงเอาตัวอย่างมาจากหมา มาสอนใจตัวเอง

คือวัน ๆ ทำใจให้โง่ ๆ เซ่อ ๆ ซ่า ๆ วางมันไว้ว่า เราจะมีชีวิตอยู่เฉพาะ วันนี้ เดี๋ยวนี้ เวลานี้ เท่านั้น ปิดประตูอดีตที่ผ่านมาเอาไว้ ถือว่าผ่านไปแล้ว ก็แล้วไป เหมือนกระแสน้ำที่ผ่านไปแล้วก็ไปเลย ไม่มีเวลากลับมา ให้ถือว่า ทุกสิ่งทุกอย่างที่ผ่านมาในชีวิตนี้เป็น ความฝันระยะยาว

แต่ความฝันที่คุณแป๊ะเล่าให้ฉันฟังว่า คุณพ่อและสมเด็จพระอุปัชฌาย์ มาขอรับไปนั้น เป็นชีวิตจริงระยะสั้น แล้วก็ปิดประตูอนาคตข้างหน้าเอาไว้ ถือว่าเป็นเพียงอารมณ์ ไม่มีอะไรที่จะเที่ยงแท้แน่นอนและจีรังยั่งยืน ให้เรายืนหยัดอยู่กับความรู้ คือความรู้ตัวเห็นตัว

(ตาที่เรามองเห็นอะไรได้ทั่ว แต่ ถ้าไม่เห็นตัวเองก็โง่)

ได้มาเพราะความโง่

คุณแป๊ะเองก็คงเคยได้ยินได้ฟัง ซึ่งหลายคนเขามาถามหลวงพ่อว่า ท่านเอาเงินเอาทองมาจากไหน มาสร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่ ๆ ส่งแจกไปให้โรงเรียนฟรีได้ถึงสองหมื่นองค์ ต้องใช้เงินมหาศาลเป็นร้อย ๆ ล้านบาทขึ้นไป และก็ไม่มีการเรี่ยไรบอกบุญจากใครทั้งนั้น

นอกจากนี้ยังสร้างโรงพยาบาล จัดหาเครื่องมือแพทย์จากอเมริกาและ ยุโรปมาอีกหลายล้านบาท

หลวงพ่อก็บอกว่า ได้มาจากความโง่ ความเซ่อ ความว่าง เพราะ ฉันชื่อ “โง่น” ที่ ตัดตัว น.หนู ออกไป ก็เหลือแต่ “โง่” อย่างเดียว และก็ความเซ่อ ความว่างเข้าอีก พอคนถามเขาได้ยินเข้าเขาก็งง เพราะเขาไม่รู้จริงว่าจะเป็นไปได้ แต่มันก็เป็นไปแล้ว

เราได้นำพระพุทธรูปที่เราได้สร้างขึ้นมาด้วยความโง่ ความเซ่อ นำไปแจกทั่วประเทศ ภาคเหนือถึงแม่ฮ่องสอน ภาคใต้ถึงภูเก็ต สตูล ภาคตะวันออกเฉียงเหนือก็ถึงหนองคาย อุบลราชธานี ศรีสะเกษ อุดรธานี สกลนคร ขอนแก่น นครราชสีมา ฯลฯ ไปทุกจังหวัดทั่วประเทศไทย และคุณก็ไปแจกด้วยแทบทุกครั้ง

ครั้งแรกประเดิมก่อนก็มีพุทธมณฑล จำนวน 1,250 องค์ ซึ่งใช้รถเทรลเล่อร์ถึง 25 คัน เป็นขบวนยาวเหยียด คนเขาเห็นแล้วตื่นตาตื่นใจ

ครั้งนั้นแจกให้ภาคกลาง ภาคตะวันออก และภาคอื่น ๆ บางจังหวัด

สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ก็เสด็จมารับแทนโรงเรียนทุกโรง พอท่านรับเสร็จแล้ว เราก็ให้รถเทรลเล่อร์นั้นวิ่งไปส่งตามจุดต่าง ๆ ทั้งหมด คุณก็รู้ดี

ดังนั้นแหละ คุณแป๊ะเอ๋ย ขอให้เข้าใจและเอาหมาเป็นตัวอย่างบ้าง ฉันถือว่าคุณเป็นเสมือนลูกชายที่แสนรัก เพราะคุณหลวงก็ได้ฝากเอาไว้ และคุณเองก็รักเคารพฉันเหมือนพ่อ

อันพ่อกับลูกจะสอนกันแบบไหน วิธีการอย่างไร ก็พร้อมที่จะให้อภัยกัน ถ้าเป็นคนอื่น ฉันจะไม่สอนแบบนี้ เพราะดีไม่ดีโดนด่าเอา

พอพูดเสร็จ คุณแป๊ะก็หัวเราะว่า ดีมาก...เป็นคติที่ดี เพราะวันนี้หมามาอยู่เป็นเพื่อนอีกหลายตัว จึงได้ธรรมะจากมัน

ข้าพเจ้าจึงพูดขึ้นว่า คุณแป๊ะเอ๋ย วิถีชีวิตของตัวเอง รู้ตัวเองนี้แหละ เป็นบทเรียนที่ดีที่สุด

อันการเรียนจากหนังสือ หรือ จากครูอาจารย์ทั้งชั้นประถม มัธยม และอุดมศึกษา เป็นการเรียนเทียบที่คนอื่นผู้อื่น เขากะเกณฑ์บทเรียนให้ และกำหนดระยะเวลาให้ แต่บทเรียนที่แท้จริงนั้น เราต้องเรียนจากประสบการณ์ของชีวิตจริงของเรา ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวเรานี้ แม้แต่สุนัขก็เป็นครูอาจารย์ของเราดังกล่าวแล้ว

วันนี้ดึกแล้ว เวลาสองยามพอดี ก็ต่างคนต่างนั่งหรือนอนตามถนัด ใน โสสานิกังคธุดงค์ คือนั่งนอนในที่แจ้งเป็นวัตร อยู่ในศาลาทิพยอาสน์ริมน้ำ จนรุ่งแจ้งพอดี

ปริศนาจากความฝัน

พอตื่นขึ้นวันเสาร์ที่ 8 สิงหาคม เขารับประทานอาหาร แล้วก็เดินมาหาข้าพเจ้า แล้วตั้งปัญหาถามขึ้นว่า

“หลวงพ่อความฝันนี้มันเชื่อได้ไหม ?”

ข้าพเจ้าก็ถามว่า “ทำไม ? ฝันอะไร?” เขาก็บอกว่า “ฝันดี...ฝันเห็น คุณพ่อและสมเด็จพระอุปัชฌาย์ ซึ่งมาด้วยกัน และชวนไปอยู่ด้วย

ตอนอยู่ที่บ้านก็ฝันเห็นคุณพ่อติด ๆ กันหลายวัน ดังนั้นต่อไปนี้ต้องไปหาที่ทำบุญอุทิศให้ท่านหน่อย”

ข้าพเจ้าก็บอกว่า “ไม่ต้องอุทิศให้ท่านหรอก เพราะท่านอาจจะเป็นทวยเทพหรือพรหมไปแล้ว พวกนั้นไม่ต้องการจะรับอะไรจากใครทั้งนั้น ผู้ที่จะคอยรับผลทานของญาติ ก็มีเปรต พวกหนึ่ง ชื่อ ปรทัตตตูปชีวีเปรต เท่านั้น

เราทำให้เรานี้แหละถึงท่านเอง เพราะตัวคุณพ่อคุณแม่ก็อยู่กับตัวเรา ท่านแต่งให้เรามา

คุณแป๊ะ อันความฝันนี้คืออารมณ์ของจิตที่ธรรมชาติสร้างมา เพื่อบูรณะ ความต้องการของคน ถ้าไม่มีการฝัน การนอนฝัน คนเราจะอายุรู้นกว่านี้ เพราะความฝันเป็นสิ่ง เป็นอารมณ์ที่ จะบูรณะความต้องการของจิต จึงขอบอกเป็นคติภาษิตว่า

“นานเหลือเกิน เดินทาง กลางความทุกข์

ทั้งล้มลุก คลุกคลาน ซมซานขวัญ

ใจรอนรอน อ่อนล้า มานิรันดร์

เหลือแต่ฝัน พอแฝง เลี้ยงแรงใจ

นานเหลือเกิน เดินทาง ทุกข์อย่างนี้

ยังมีที่ ที่หวัง ว่ายังไหว

อันหนทาง ก็ไม่ใกล้ และไม่ไกล

แต่ทำไม ความฝัน มันยืดยาว”

อันเหตุที่จะให้นอนฝันมันมีอยู่ หลายประการ

ประการแรก คือ จิตไปคิดถึงเรื่องอดีตที่ผ่านมา เพราะจิตมันไม่สงบ

ข้อที่สอง ดวงจิตมันคิดไปถึง อนาคต ก็เป็นอารมณ์อีก ไม่มีอะไร จะแน่นอน

ข้อสาม เพราะธาตุในร่างกายกำเริบทำให้ฝัน

ทั้ง 3 อย่างนี้ เชื่อไม่ได้ทั้งนั้น แต่ ข้อที่สี่ คือ เทวดาบันดาล อันนี้ เชื่อได้ อันการฝัน ถ้าฝันร้ายกลายเป็นดี แต่ถ้าฝันดีมันจะกลายเป็นร้าย ความฝันนี้มันกลับตาลปัตรเสมอ คือ ร้ายเป็นดี และดีเป็นร้าย

แล้วเขาก็สาธยายไปว่า คุณพ่อ กับพระอุปัชฌาย์มารับกลับไป ไม่รู้ว่าไปอยู่ที่ไหน มันเป็นอีกมิติหนึ่ง ซึ่งสถานที่แห่งนั้น มันเหมือนคุ้นหูคุ้นตา เหมือนกับเคยได้ไปอยู่มาแล้ว แต่มันสบาย เย็นสงบ

ผู้คนพลุกพล่าน มีแต่คนสวย ๆ งาม ๆ ยิ้มแย้มแจ่มใส ใส่เครื่องประดับประดา เพชรนิลจินดาค่ามหาศาลทั้งนั้น มีกลิ่นอันหอมหวนชวนให้อยู่ และคุณพ่อคุณแม่ก็อยู่ครบ มีคฤหาสน์อันใหญ่โตโอ่โถงมีให้ทุก ๆ อย่างที่ต้องการ

แล้วคุณพ่อก็พาเข้าไปดูอีกมุมหนึ่ง คือ มองลงมาดูความเป็นอยู่ของมนุษยชาติว่าเป็นอย่างไร ดู ๆ แล้ว ไปผิดอะไรกับตัวหนอน ที่กำลังยื้อแย่ง กินอาหารกินอาจมเน่า ๆ เหม็น ๆ เห็นแล้วน่าขยะแขยงจริง ๆ หลวงพ่อ !

อันสิ่งที่คนอื่นเขาทิ้งไว้ เขาตายไปแล้ว พวกที่ยังอยู่ก็แต่งกัน กินอัน พวกเรานี้ มันก็บ้านะหลวงพ่อ ไม่รู้ว่าเกิดมาทำไม

ข้าพเจ้าก็รีบตอบว่า การเกิดมา เรามาหาทางพ้นทุกข์ มาหากำไรชีวิต คือหนทางแห่งการพ้นทุกข์ ได้แก่ มรรคมีองค์ 8

ตั้งแต่ สัมมาทิฐิ ความเห็นชอบ จนถึง สัมมาสมาธิ ความตั้งใจชอบ ประกอบการงานให้เป็นประโยชน์แก่สังคม ละมันให้หมด อย่ายึดถือมั่นอะไร ทำใจให้โง่ ๆ เซ่อ ๆ เหมือนสุนัข ดังที่หลวงพ่อบอกเมื่อคืนนี้แหละดี มันจะถึงความสงบเอง

เกิดมาเพื่ออะไร

หลวงพ่อขอย้อนไปตอบข้อสงสัย และคำถามของคุณที่ว่า

“คนเราก็บ้า อยู่ในโลกอันเป็นทิพย์ดี ๆ หนีมาเกิดโลกมนุษย์ เป็นมนุษย์มันแสนจะสับสนวุ่นวาย ไม่รู้จักจบจักสิ้น ตั้งแต่เกิดจนตาย”

หลวงพ่อขอบอกว่า เราเกิดมาเพื่อสร้างบารมีต่อ มาก่อกุศลบารมี เพื่อหนีทุกข์

รวมความว่า เราเกิดมาเพื่อมาหาหนทางพ้นทุกข์ มิใช่สะสมทุกข์

ถ้าเราอ่านดูพระไตรปิฎกตอน ทศชาติ คือ ตอนสิบชาติของพระพุทธองค์แล้ว ท่านมาเกิดเพื่อสร้างบารมี ทั้งนั้น

ชาติที่สิบที่ท่านเกิดมาเป็นพระเวสสันดร ท่านสร้างบารมีทุกอย่าง เอาชีวิตเป็นเดิมพันในอันที่จะเสียสละ เพื่อสังคม หวังเป็นพระพุทธเจ้า เพื่อที่จะรื้อขนเวไนยชนให้พ้นจากโอฆ สงสาร ก็สมความปณิธานของพระองค์ ท่านได้ตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณจริง ๆ

เมื่อเรานึกถึงวัฏสงสาร คือการเวียนว่ายตายเกิดแล้ว ก็นึกถึงการท่องเที่ยวทัศนาจรของวิญญาณและสัตว์โลก

ดูแต่นางวิสาขามหาอุบาสิกา เดิมท่านเป็นเทวดาอยู่บนสวรรค์ชั้นนิมมานรดี คือชั้นที่จะต้องเนรมิตเอา ไม่ต้องทำ เพราะมันเป็นโลกทิพย์

เมื่อท่านกับพวกเหล่าเทพธิดา พากันไปเด็ดมาลาดอกไม้อันหอมหวน ในขณะนั้นท่านพลัดหลงพวกไปประเดี๋ยวเดียว มาอุบัติเกิดในเมืองมนุษย์ เป็นบุตรสาวของเศรษฐีผู้มีอันจะกิน ได้แต่งงานมีบุตรชาย-หญิงถึง 12 คน มีหลานอีก 144 คน มีเหลนอีกพันกว่าคน มีโหลน มีหลอนอีกเป็นหมื่น ๆ คน มีอายุถึง 120 ปีจึงได้ถึงแก่มรณะ

ในขณะที่นางมีชีวิตอยู่ ได้ช่วยเชิดชูบูชาพระพุทธศาสนา ร่วมเป็นมหาอุบาสิกาของพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้เข้าถึงและสำเร็จเป็นอนาคามีบุคคล คือบุคคลที่จะไม่ต้องกลับมาเวียนว่ายตายเกิดอีกแล้ว เพราะจิตใจผ่องแผ้วในสัจธรรม

แต่นางมาระลึกได้ว่า ก่อนมาเกิดเมืองมนุษย์มาจากไหน จึงรู้แจ้งชัดในกุศลมัยว่า มาจากชั้นนิมมานรดี พอท่านจะสิ้นชีวิต ท่านก็ขอไปพักที่นั่นก่อน พอไปถึงก็พบพวกเก่าเหล่าเทวเทพที่พากันมาเที่ยวอุทยานดอกไม้ ยังเก็บดอกไม้ร้อยมาลากันอยู่ ยังไม่เสร็จ พวกจึงถามขึ้นว่า

“ท่านไปไหนมา พวกเราร้อยมาลากันอยู่ เห็นท่านหายไปแผล็บเดียว”

เทวดาวิสาขามหาอุบาสิกาจึงบอกว่า “ไปเที่ยวเมืองมนุษย์ถึง 120 ปีของเขา แต่ก็เท่ากับเวลานาทีเดียวของเราโลกทิพย์นี้”

นี่แหละคุณแป๊ะเอ๋ย คนเราเกิดมาเพื่อมาสร้างบารมีต่อให้พ้นทุกข์ ให้หลุดพ้นจากโอฆสงสาร คือพระนิพพาน เป็นที่ปรารถนา

อันพวกเราเกิดมามีอายุได้แค่นี้ ก็นับว่ามากแล้ว คงจะยังไม่ถึงเสี้ยวนาทีของโลกทิพย์เขาหรอก ให้ถือว่ามาเที่ยวทัศนาจรกันชั่วครั้งชั่วคราว แล้วก็กลับไปดังที่คุณว่าไว้นั่นแหละ

ผู้ไม่รู้จักแก่ เจ็บ ตาย

จากนั้นเขาก็ถามขึ้นว่า “ผมยังสงสัยมาก เรื่องของหลวงพ่อ ที่คุณพ่อบอกผมว่า หลวงพ่อองค์นี้ไม่รู้จักแก่ ไม่รู้จักตาย ท่านก็เรียกมาตลอดว่า หลวงพ่อ ๆ ก่อนผมอีก

เป็นเวลา 30-40 ปีมาแล้ว ที่ผมเห็นหลวงพ่ออยู่อย่างไรก็อยู่อย่างนั้น หัวก็ไม่หงอก หนังก็ไม่เหี่ยว ยังเดินปราดเปรียวอยู่เช่นเคย ผมเดินตามแทบไม่ทัน อย่างไรก็อยู่อย่างนั้น ไม่เห็นแก่สักที และมีหลาย ๆ คน เขาสงสัยกันว่า พระประหลาด พระไม่รู้จักตาย”

ข้าพเจ้าก็ตอบว่า “เออ จริง ! คนเก่า ๆ แก่ ๆ ที่เคยรู้จักมักคุ้นก็ไม่เหลือแล้ว กลับบ้านเก่ากันหมด หมดไปเป็นรุ่น ๆ เหมือนพวกสุนัขนี่แหละ มันอนิจจัง ส่วนหลวงพ่อเองก็รู้ตัวเสมอว่า อันความแก่ ความเจ็บ ความทุกข์ ไม่มีในฉัน ฉันจะทำใจให้โง่ ๆ เซ่อ ๆ ว่าง ๆ อยู่อย่างนี้แหละ สบายดี

อันวิถีทางหรือวิธีการชะลอความแก่นั้น หลวงพ่อได้ไปศึกษามาจากหลายแห่ง

แห่งแรกคือ ประเทศโรมาเนีย ซึ่งอยู่ติดกับประเทศยูโกสลาเวีย และฮังการีตอนเหนือของทวีปยุโรปนี้เอง เพราะยุโรป หลวงพ่อเที่ยวทะลุประโปร่งหมด รู้สึกจะมีแห่งเดียวในโลกที่เขามีฮอสปิทอล หรือวิทยาลัยสอนวิธีชะลอความแก่ ขณะนี้สถาบันของเขาดังมาก ดังไปทั่วโลกเลยทีเดียว มีคนสำคัญ ๆ ผู้มีอันจะกินเกือบทั่วโลกไปที่นั่น

ส่วนเมืองไทยเรายังไม่มีใครรู้ ถึงรู้ก็คงไม่มีโอกาสไป ที่เห็นมีรายชื่ออยู่ในสถาบันของเขา ก็รู้สึกจะมี คุณชายคึกฤทธิ์ ปราโมช นอกจากนั้นก็คงจะมีไปบ้าง เรียนรู้แล้วไม่ปฏิบัติตามก็ไม่ได้ผล เหมือนคนเรียนธรรมะ เรียนจนจบเปรียญ 9 ประโยค แต่ไม่ปฏิบัติตามมันก็เท่านั้นเอง

แห่งที่สองอยู่ที่ ประเทศแคชเมียร์ อยู่ติดภูเขาหิมาลัยในทวีปเอเชียเรานี้เอง นั่งเครื่องบินไป 4-5 ชั่วโมงก็ถึงแล้ว สถานที่แห่งนี้พวกโยคีเขาสอนให้

อันพวกโยคีฤๅษีชีไพรนั้น แต่ละคน ๆ ซึ่งทำหน้าที่เป็นครูบาอาจารย์ ท่านจำอายุของท่านไม่ได้ หรือท่านไม่อยากจำก็เหลือเดา

อันหลักการสอนของทั้ง 2 แห่งนี้ ก็คล้าย ๆ กัน คือ เขาสอนว่า คนเรานี้ทุก ๆ คนที่เป็นตนเป็นตัวอยู่นี้ มีความสำคัญอยู่ 2 อย่าง คือ ร่างกาย กับ จิตใจ ซึ่งทั้ง 2 อย่างนี้ ถ้ารู้จักรักษาให้สมดุลกัน มันจะอยู่ได้นาน

ทั้ง 2 อย่างนี้ต้องการอาหาร ให้เลี้ยงอาหารดี ๆ มีวิตามินโปรตีนพอ ๆ กับความต้องการของร่างกาย

อย่าไปกินอาหารบูดเสีย และ อย่ากินตามอำนาจ หรือความต้องการของกิเลสตัณหา คืออย่ากินมากเกินไป กินพออยู่ได้ ใช้หลัก โภชเนมัตตัญญุตา รู้จักประมาณไม่กินมากเกินไป อย่ากินตามอำนาจของความอยาก จนอิ่มหนำพุงกาง

ร่างกายเราก็เหมือนเครื่องจักรกล ที่มีอยู่ในท้องเรา ซึ่งธรรมชาติสร้างให้ มันจะทำงานหนักหักโหมเหมือนเครื่องจักรเครื่องยนต์ ซึ่งถ้าทำงานหนักตลอดเวลา อายุการใช้งานมันจะสั้นลง

ร่างกายคนเราก็เหมือนกัน ถ้าอยากแข็งแรงก็ต้องออกกำลัง ดังนั้น ไปที่ใด ๆ ในประเทศนี้ จะเห็นแต่ฤๅษีดัดตนเสมอ นั่นแหละ คือท่านออกกำลังกาย

อันร่างกายของเรานี้ ถ้ากินอาหาร บูด ๆ เน่า ๆ ก็ทำให้ท้องเสีย กินมาก ๆ ก็ทำให้อ้วนฉุลงพุง แล้วก็ตายง่าย ๆ ด้วย เพราะเครื่องจักรกลในท้องเรา มันทำงานหนัก หักโหมอยู่ไม่ได้นาน ทางด้านอาหารเขาจึงบังคับให้กินพออยู่ได้เท่านั้น

ส่วนด้านจิตใจก็เหมือนกัน มันก็ต้องการอาหาร อันอาหารของจิตใจ คือ อารมณ์

จิตใจมันกินอารมณ์เป็นอาหารของมัน ดังนั้น เรื่องอารมณ์เป็นของสำคัญมาก ควรหาอารมณ์ดี ๆ คิดถึง ตรึกตรอง มองแต่แง่ดีเอาไว้ให้จิตใจมันนึก มันกินแต่อารมณ์ดี ๆ อย่าให้อารมณ์บูด อารมณ์เสียเกิดขึ้น

ถ้าไม่ระวัง ปล่อยให้ความโลภ โกรธ หลง เกิดขึ้น จิตใจก็จะได้กิน

แต่อารมณ์บูด ๆ เน่า ๆ เช้าสายบ่าย เย็น ก็จะเห็นแต่ทุกข์ คือทุกข์ใจ

ถ้าใจเป็นทุกข์แล้ว ส่วนอื่น ๆ คือ ร่างกายก็ทุกข์ไปด้วย เพราะมันเกี่ยวเนื่องกันอยู่ตลอดเวลา

ความทุกข์ เป็นโรคร้ายของจิตใจอย่างแท้จริง ดังนั้นจงระวังรักษาอย่าให้อารมณ์บูดอารมณ์เน่าเกิดขึ้น

วิธีการง่าย ๆ ก็อย่างที่หลวงพ่อกล่าวว่า คือ ทำใจให้ว่าง ๆ โง่ ๆ เซ่อ ๆ ไม่รู้ไม่ชี้อะไรทั้งนั้น จะร้ายดีมีจน ข้าไม่สนกับมันเหมือนสุนัขดังได้กล่าวแล้ว

เทวทูตจากสวรรค์

พอกำลังพูดกันอยู่ยังไม่จบ ลางร้ายก็มาเตือนอีกเป็นครั้งที่สอง

คราวนี้เป็นพวกอีกา ซึ่งมันมาอาศัยอยู่นานแล้ว มีเป็นจำนวนมาก มันมาจับที่เตียงนั่งของคุณแป๊ะและตามเก้าอี้บ้าง กิ่งไม้บ้าง ใกล้ ๆ บ้าง คุณแป๊ะเขาเห็นเข้าก็รีบจัดอาหารให้มันกิน มันรับแล้วสลัดทิ้งไม่ยอมกิน เหมือนแต่ก่อน ๆ มา แล้วอีกาทุก ๆ ตัว ก็อ้าปากร้องพร้อม ๆ กันว่า

“กาวา ๆ ๆ ๆ”

เสียงอึกทึกไปหมด ข้าพเจ้ารำคาญหู ต้องหาบ่วงหาไม้เรียวทำท่าจะคล้องคอหรือจะตี มันจึงบินหนีไปอยู่ห่าง ๆ จากคุณแป๊ะ แล้วยังร้องอีก ส่งเสียงอย่างเดิม คือ

“ก า ว า ๆ ๆ ๆ”

ข้าพเจ้าบอกกับคุณแป๊ะว่า“ คุณ แป๊ะเอ๋ย อันตัวอีกานี้ ทางหิมาลัยประเทศ คือประเทศเนปาล ซึ่งเป็นถิ่นฐาน พุทธกำเนิดของเรานั้น ชาวบ้านชาวเมืองนั้นทั้งประเทศเขานับถืออีกา เคารพอีกาว่าเป็นเทพเจ้า คือเทวทูตผู้บอก ลางดีลางร้าย เขาจึงมีพิธีเทศกาลเลี้ยงอีกา

หลวงพ่อเองไป ๆ มา ๆ ทุกปีที่เมืองนี้ ก็เพราะว่าเราบวชในพระพุทธศาสนา พระศาสดาของเราอุบัติเกิดอยู่ที่นั่น จึงต้องไปบ่อย

เมื่อไปเห็นพิธีเลี้ยงกา เทศกาลเลี้ยงกาของเขาแล้ว จึงนึกสงสัยสนใจ หาหนังสืออีกาของเขามาอ่านดู ก็พบว่าอีกานี้คือ เทวทูต เป็นผู้สื่อข่าวจากเทวดามาบอกมวลมนุษย์ และมาดูแลเมืองมนุษย์

ดังนั้น เมืองนี้ ประเทศนี้ โดย เฉพาะอย่างยิ่งกรุงกาฎมัณฑุ ซึ่งเป็นนครหลวง ยิ่งมีอีกามากที่สุด พอตื่นขึ้นมา หรือถ้าจะไปไหน เขาต้องนั่งฟังเสียงอีกาว่ามันมาร้องอย่างไร จะดี จะร้ายเอาเสียงอีกาเป็นหมอดู จึงพอสรุปได้ว่า

ถ้าอีกามันร้องว่า “กา กา กา” ไปทั่วหน้า จะได้ลาภดั่งใจจง

ถ้ามันร้อง “กาวั้ก กาวั้ก กาวั้ก” จักทะนงจะเสียทรงเกิดทุกข์ไม่สุขใจ

ถ้ามันร้อง “กาวา กาวา กาวา” จะม้วยมรณ์จะสังหรณ์วายชนม์จนตักษัย

ถ้ามันร้องว่า “กาวู้ กาวู้ กาวู้” ผู้อยู่ไกลจะมาใกล้ถึงถิ่นให้ยินดี หรือจะได้รับข่าวดี

เหล่านี้เป็นความเชื่อถือของชาวเนปาล ถ้าหากเราเชื่อตามเขาเราก็โง่ ถ้าไม่เชื่อเราก็ตาย

เรื่องอีการ้องนี้ หลวงพ่อเคยเชื่อมัน จึงได้เลี้ยงมัน ให้อาหารมัน เวลามันขอ ถ้ามันไม่มาก็แล้วไป เพราะเขาเป็นสัตว์ป่าที่ดุร้าย ไม่ไว้ใจใคร

แต่นี่ดี มันไว้ใจหลวงพ่อ มันจึงมาอาศัยอยู่ด้วย ดังที่คุณเห็นนี้เอง มันรื้อโน่นค้นนี่ทั้งวัน ฉันปลงตกแล้ว ปล่อยมัน นึกว่ามีใครบ้างในประเทศไทยที่เลี้ยงอีกาให้เชื่องได้ ก็มีเรานี้เอง ภูมิใจ เหมือนกันที่เอาพวกนี้อยู่ได้

                ในอากาศหฤโหดร้าย          คือ กา

สัตว์สี่ตีนคือ ลา                                   โหดแท้

นักบวช ใช้โกรธา                                ยิ่งหฤโหด

แต่พวกที่โฉดชั่วช้า                              คือ ผู้นินทา

พวกที่ชอบฆ่าเขา ชอบนินทาเขา ยิ่งเลวกว่าอีกาอีก

เตือนภัยให้ระวัง

คุณแป๊ะเอ๋ย มีเรื่องอยู่ 2 อย่าง คือ เรื่องคุณฝัน และ เรื่องอีกา นี้ คุณไม่ควรเดินทางไกล ให้ชะลอไว้หน่อย แหละดี คือตั้งแต่วันที่ 1 สิงหาคมนี้ จนถึงสิ้นเดือนธันวาคม 2530 โลกมนุษย์จะมีอุบัติเหตุตายหมู่มากที่สุด

ทั้งนี้เพราะฉันเป็นนักดาราศาสตร์ ฉันมีกล้องดูดาวตามหลักวิชาการเขา มันขึ้นราศีเมษ เกาะดาวพฤหัสบดีมาเลย คือ ดาวโลงกับดาวกา มันโคจรมาใกล้เมืองมนุษย์ จนม้วยมุดมรณาเป็นห่าโหง ในช่วงนี้เราระวังไว้หน่อยก็ดี

ฉันเองไปกรุงเทพฯ ต้องนั่งรถไฟเสมอ ขึ้น ๆ ล่อง ๆ ตามเรื่องของเรา เพราะระยะนี้ยังไม่อยากตาย เป็นห่วงโรงเรียนอีกสามพันกว่าโรงเรียน มีนักเรียนและครูทั้งตารอคอย เพื่อรับ พระพุทธรูปของเราอยู่ร่วม 3 ล้านคน แต่ที่แจกไปแล้ว 15,000 องค์นั้น สบายแล้ว

พวกเรารู้สึกภูมิใจที่ได้สร้างงานให้ศาสนาไว้ให้อนุชนของเรา”

พอเสร็จแล้ว เขาก็ถามว่า “อันลางร้ายลางดีนี้เชื่อได้หรือเปล่า ?”

ก็ตอบเขาไปว่า “เชื่อไว้ก็ดี ไม่เสียหาย โบราณท่านยังถือ แม้แต่จิ้งจก ตุ๊กแกร้อง ท่านยังฟัง ทุกสิ่งทุกอย่าง อย่าไปยึดมั่นถือมั่นก็แล้วกัน

แต่เรื่องเข้าผีทรงเจ้าที่คุณถามมานั้น เหลวไหลทั้งนั้น แม้แต่พวกนั่งดูนรกดูสวรรค์ก็เหลวไหลอีก เพราะพระพุทธเจ้าท่านไม่ได้สอนให้ดูที่อื่น ผู้อื่น ท่านสอนให้ดูตัวเอง เห็นตัวเอง ดังที่บอกว่า ตาที่มองเห็นอะไรได้ทั่ว แต่ถ้าไม่เห็นตัวก็โง่”

วันนี้พอคุยกันเสร็จก็ต่างคนต่างไป เขาก็เข้าไปนั่งสมาธิในป่ากระท่อม เชิงเขา เราก็ไปทำงาน พอตอนเย็นก็มาพร้อมกันอีกที่ศาลาทิพยอาสน์กลางแจ้ง เป็นที่สวดมนต์ไหว้พระร่วมกัน เสร็จแล้วก็ทำสมาธิต่อ และก็ได้บอกหัวข้อให้ทุกคนจดจำว่า

“อันการทำจิตให้เป็นสมาธินั้น ไม่จำกัดอิริยาบถ ใครจะนั่ง ยืน เดิน หรือนอนก็ได้ แต่ต้องให้มีสติ ความระลึกได้ในอิริยาบถนั้น ๆ และรู้ตัวอยู่เสมอในอิริยาบถนั้น ๆ

หรือจะวางใจให้โง่ ๆ เซ่อ ๆ อย่างสุนัขทั้งหลายไว้ก่อนก็ดี ใจมันจะได้ว่าง พอมันว่างแล้ว มันก็จะเข้าสู่สภาวะของมัน มันเห็นเอง เป็นเอง ซึ่งเรียกว่ารู้เฉพาะตน เป็นปัจจัตตัง คนอื่นจะรู้คนอื่นไม่ได้”

ในคืนนั้น คุณแป๊ะเขานั่งทั้งคืน ในศาลากลางแจ้ง

มาอย่างไร ไปอย่างนั้น

รุ่งขึ้นวันอาทิตย์ที่ 9 สิงหาคม ข้าพเจ้าจะเดินทางไปวัดศรีเมือง อำเภอกงไกรลาส จังหวัดสุโขทัย เพื่อร่วมทำบุญทักษิณานุประทาน 100 วัน ถวายหลวงปู่เกตุ พระผู้เฒ่าอายุ 111 ปี พอเห็นคุณแป๊ะเขารีบเปลี่ยนผ้าเปลี่ยนผ่อนทันที ว่าจะไปด้วย ข้าพเจ้าก็ห้ามไว้

“ไม่ต้องไปหรอก เพราะหลวงพ่อจะไปธุระของหลวงพ่อเอง คนอื่นไม่เกี่ยว”

คุณแป๊ะไม่เชื่อ แต่ไหนแต่ไรมาแล้ว คุณแป๊ะเป็นคนดีว่านอนสอนง่าย เขาเคารพเชื่อฟังฉันทุกอย่าง บอกให้อยู่ก็อยู่ บอกให้ไปก็ไป ไม่เคยขัดคำสั่งและร้องขอ เพราะได้ขอร้องเขาไว้ แต่เมื่อวานและกลางคืนแล้ว เขาไม่เชื่อ จะไปให้ได้ รีบขึ้นรถนั่งสมาธิทันที และนั่งอยู่เก้าอี้แถวหน้าคู่กับคนขับ ตรงหน้าข้าพเจ้าพอดี

พอขากลับรถเกิดอุบัติเหตุ ยางหน้า-ยางหลังด้านซ้ายแตกระเบิดพร้อมกัน รถเสียหลัก เสียการทรงตัว ปัดไปทางขวามือ

คุณแป๊ะนั่งพิงประตูซึ่งไม่ได้ล็อกเอาไว้ พอประตูเปิดเขาก็กระเด็นตกลงไปนอนอยู่บนกองหญ้า ซึ่งมีป่าพงหนาทึบอยู่ริมทาง ยังนึกว่าเขาไม่เป็นไร แต่เขาก็สิ้นใจไปแล้ว ! ทั้ง ๆ ที่ ก่อนจะถึงที่นั้นอีกสิบกว่ากิโลเมตร ก็ได้บอกเขาให้ล็อกประตูและคาดเข็มขัดที่ติดรถ เขาก็ไม่ฟัง

คุณแป๊ะเขานั่งสมาธิตัวแข็งไปเรื่อย ๆ ตามเรื่องของเขา เขาจึงจากไปโดยไม่รู้สึกเจ็บปวดทรมานอะไรเลย เขาคงไปดีแน่ตามอัตภาพ คือภาพที่เขาเห็นมาในฝัน.

สรุป ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข - การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก เป็นทุกข์อย่างยิ่ง และก็เป็นทุกข์อย่างยิ่ง ที่สุดซึ่งมนุษย์ทุก ๆ คน ทุกรูปทุกนาม จะต้องเจอแน่

ความพลัดพรากจำจากนั้น มันเกิดขึ้นกับคนอื่น ผู้อื่น ที่ห่วงตัวเรา ก็พอทำเนาอดกลั้น

หากสิ่งที่กล่าวนั้น มันมาเกิดกับตัวเราขึ้น อย่างคุณทองเพิ่ม ได้พรากจากไปคราวนี้ ที่นึกว่าเป็นธรรมดานั้น มันก็ลืมไปหมด เกิดหัวใจหดหู่ ท้อถอย เศร้าสร้อย เสียใจ ขึ้นมาแทน โดยฉับพลัน เพราะเรารักกันเสมือน พ่อกับลูก จึงเป็นเสมือนดวงใจ หรือ หัวใจมันขาด หลุดลอยออกไปจากร่าง มันเวิ้งว้างโหวงเหวงอย่างไรพิกล

โอ้คนเรานี้หนอ ก็เห็นกัน อยู่หลัด ๆ

แต่มาพลัด พรากไป ไม่เห็นหน้า

อยู่เผลอ ๆ ก็ชะเง้อ นึกว่ามา

เสียงขลุกขลัก ก็ผวา ตั้งตาคอย

แต่พอนึกทบทวนหวนจิตคิดถึง เรื่องที่ผ่านมาสด ๆ ร้อน ๆ ก่อนที่เขา จะจากไปดังนั้นที่กล่าวไว้ข้างต้นนั้น มันก็พอปลงตกว่า

คนเรานี้ พอถึงวันก็มีอันเป็นไป ถึงจะขวางกั้นอย่างไรก็ไม่อยู่ เพราะถึงคราวของท่าน ของเขา และของเรา

แต่ละคนนึกว่า คนเราทุกคนที่เกิดมานี้ เหมือนกับมาท่องเที่ยวทัศนาจรชั่วคราว แล้วก็กลับไป ดั่งที่ตัวเขาเองพูดเอาไว้ “มาอย่างไร ก็กลับไปอย่าง นั้น” คือการมาเกิดก็ไม่ได้เอาอะไร มาด้วย เมื่อกลับก็เช่นเดียวกัน ไม่เอาอะไรไปสักอย่าง ก็รู้สึกสบายใจขึ้น

เขาจากไปถึงมิได้เห็นด้านรูปธรรม เราก็รู้เห็นกันด้วยนามธรรม คือทางจิตใจ เพราะหลักการมีอยู่ว่า

“สิ่งใดเกิดขึ้นแล้ว มีขึ้นแล้ว สิ่งนั้นจะไม่หายไปไหน เพราะพลังงาน ความร้อนจะรักษาเอาไว้ E = MC²”

ดังนั้นพระพุทธเจ้าจึงสอนให้เรา เจริญมรณานุสติ คือให้ระลึกนึกถึง ความตายเนือง ๆ ว่า มรณะ ธัมโมมหิ มรณัง อะนะตีโต เรามีความตายเป็นธรรมดา จะล่วงพ้นความตายไปไม่ได้

หรือความตายไม่ยกเว้นใคร ๆ ตายแน่อย่าสงสัย อย่าเศร้า อย่าห่วง อย่ายึดมั่นอะไร ๆ ทั้งหมด ประคองจิต อย่าให้เร่าร้อน มุ่งให้ตายดี คือรู้จักวิถีทางที่จะไป

อันวิถีทางของจิต คือ ความว่าง เพราะจิตมันคือตัวว่าง มันละเอียด จึงมองด้วยตาไม่เห็น จะเห็นได้ก็อยู่ที่เอา จิตดูจิต

ให้สลัดความยึดมั่นถือมั่น ในตัวเรา ตัวเขาออกไป แล้วให้จิตอยู่ใน ความว่าง วางมันให้อยู่ในภาวะของมัน ซึ่งคล้าย ๆ กับความฝัน

อันการนอนฝันก็คือ ความตาย น้อย ๆ นี่เอง เราตายน้อย ๆ ทุกคืน ทุกวัน แต่เราก็ลืมมัน

ดังนั้น ถ้าปรับคลื่นสมองของเรา ให้อยู่ในภาวะแห่งการฝันแล้ว เราจะเห็น เราจะรู้สึกภาวะแห่งความเป็นอยู่ ของจิตวิญญาณทั้งมวล เพราะภาวะ และภพของจิตวิญญาณมันเป็นอีกมิติหนึ่ง ภาวะอย่างหนึ่งต่างหาก ไม่เหมือนโลกสับปะรังเคที่เราอยู่เดี๋ยวนี้ มันละเอียดอ่อน สงบเย็น หากผู้อ่านอยากรู้ อยากเห็น ลองปฏิบัติเถิดจะเกิดผล